Erkek gömlek düğmeleri neden sağda ?

Erkek Gömlek Düğmeleri Neden Sağda? — Bir Edebiyatçının Gözünden

Kelimenin bir giysi kadar derin anlamlar taşıdığına inanırım. Kelimeler, bir kumaşın ilmekleri gibidir; birbiriyle dokunur, şekil alır ve sonunda kimliğimizi sarar. Bir gömleğin düğmesi bile, edebiyatın gözünden bakıldığında sadece bir işlev değil, bir hikâyenin parçasıdır. Bu yazı, “Erkek gömlek düğmeleri neden sağda?” sorusunun ardındaki tarihi, toplumsal ve sembolik anlamları, edebiyatın anlatı gücüyle çözümlemeye davet ediyor.

Düğmenin Yönü: Tarihin Sessiz Metaforu

Edebiyat, nesnelerin suskunluğuna ses vermeyi sever. Bir yazar, bir eşyayı sadece eşya olarak görmez; o, zamanın, iktidarın, cinsiyetin ve hafızanın temsilcisidir. Erkek gömlek düğmelerinin sağda olması da bu sessiz sembollerden biridir.

Orta Çağ’ın karanlık salonlarında, erkekler genellikle kendi kıyafetlerini giyerdi. Düğmelerin sağda olması, kılıç taşıyan elin sol el olmasıyla değil, sağ elin iktidar ve hâkimiyet eli sayılmasıyla ilgilidir. Sağ, Tanrı’nın eli; sol, şeytanın tarafı olarak görülürdü. Dolayısıyla erkek gömleklerinin düğmeleri sağa yerleşti; çünkü erkek “doğru” tarafı temsil ediyordu.

Edebiyat, bu “doğruluğun” ardındaki ironiyi hep fark etti. Virginia Woolf’un “Kendine Ait Bir Oda”sında kadınlar, erkeklerin dünyasında giysileriyle bile kısıtlanmışlardır. Oysa Woolf’un kahramanları, düğmeleri ters çevrilmiş bir özgürlük arayışındadır; çünkü giyinmek, aynı zamanda toplumsal bir metindir.

Bir Karakterin Gömleği: İktidarın Üzerimizdeki Bedeni

Bir roman kahramanının gömleği, onun ruhuna açılan bir penceredir. Flaubert’in “Madame Bovary”sinde Charles Bovary’nin gömlekleri, düzenin ve sıradanlığın simgesidir; düğmeleri sağdadır, çünkü o, toplumun sağ tarafında kalmayı seçmiştir. Buna karşın Emma, o düğmeleri koparmak ister; o, düğmesiz bir hayalin peşindedir.

Edebiyatın erkek figürleri ise çoğu zaman bu düzenin taşıyıcısıdır. Tolstoy’un Anna Karenina’sında Vronski, düğmeleri muntazam gömleğinin içinde bir savaş subayı gibi yürür. O gömlek, toplumsal beklentinin zırhıdır. Vronski’nin gömleği, bir karakter değil bir kurumu temsil eder.

Düğmenin Sessizliği: Kadın ve Erkek Giyiminin Anlatısı

Kadın gömleklerinin düğmeleri soldadır. Bu farklılık, yalnızca işlevsel bir tercih değildir; toplumsal rollerin bedene işlenmiş halidir. Kadınların geçmişte başkaları tarafından giydirildiği varsayımı, onların hareket özgürlüğünü bile başkasına teslim etmişti. Erkek ise kendi bedenine sahipti, kendi gömleğini giyerdi.

Bu karşıtlık, bir anlatının cinsiyetliliğini gözler önüne serer. Kadın bedeni anlatılan, erkek bedeni anlatandır. Düğmelerin yönü, bu anlatıdaki bakış açısını belirler. Edebiyatın asıl görevi, işte bu yönleri tersine çevirmek, sağın ve solun, güç ve zarafetin yerini değiştirmektir.

Modern Gömlekler ve Edebiyatın Yeni Sesi

Bugünün modasında gömlek düğmeleri, artık kimlik ve cinsiyetin değil, tarzın göstergesi olmaya başladı. Fakat semboller kolay kolay ölmez. Bir erkek, sabah gömleğini iliklerken hâlâ geçmişin yankılarını duyar. O düğmelerin sağda olmasının ardında, hâlâ “doğru taraf” olmanın sessiz yükü vardır.

Postmodern edebiyat bu sessizliği kırar. Italo Calvino’nun “Bir Kış Gecesi Eğer Bir Yolcu”sundaki anlatıcı gibi, artık her metin kendi yönünü bulmak zorundadır. Gömlek düğmesi sağda mı, solda mı, artık önemli değildir; çünkü her birey, kendi düğmesini kendi tarafına ilikler.

Kelimelerin Düğmesi

Belki de mesele, gömleğin değil, dilin düğmelerindedir. Edebiyat, bize o düğmeleri çözmeyi öğretir. Çünkü her sözcük, bir düğme gibi dünyayı bir arada tutar. Hangi tarafta oldukları değil, hangi hikâyeyi kurdukları önemlidir.

“Erkek gömlek düğmeleri neden sağda?” sorusu, yalnızca tarihsel bir merak değil, aynı zamanda bir çağrıdır: Hangi tarafı seçtiğimiz değil, kendi tarafımızı nasıl kurduğumuz önemlidir.

Okura Davet

Şimdi sözü sana bırakıyorum sevgili okur:

Bir gömleğin düğmesi, bir karakterin kaderi olabilir mi?

Yorumlarda kendi edebi çağrışımlarını, kendi “düğme” hikâyeni paylaş.

Belki de senin anlatında, gömlekler artık iki taraftan da iliklenir…